Arjan van Es: 'verinnerlijkte landschappen'.

Wanneer je oog in oog staat met een tekening van Arjan van Es is stilte geboden. Je kunt tijdens deze confrontatie niets anders doen dan je eigen gedachten uit je hoofd bannen, je agenda als het ware in je tas stoppen en je onvoorwaardelijk overleveren aan deze verstilde werken.
Tekeningen van Van Es, sober aangeduid met portret of landschap, voeren ons ver weg van de hippe en verleidelijke wereld van veelal bewegende, gladde en voorgekookte beelden waar we heden ten dage zo vaak mee geconfronteerd worden. Zijn werken vergen in hun beschouwing een intensieve blik en uiterste concentratie.
Zowel de techniek van het tekenen, als de genres portret en landschap zijn al eeuwenoud. Wanneer je ze nu beoefent moet je een sterke motivatie hebben je juist via dit medium te uiten, zin aan de dingen te geven.
Tekenen wordt vaak gezien als een techniek die ruim baan geeft aan het direct vertalen van gevoelens. Anderzijds staat ze ook garant voor beheersing, het hebben van overzicht. Portretten van Van Es (hij tekent zijn eigen portret via de spiegel) zijn met behulp van het potlood en veelal krijt tot stand gekomen. Ze hebben allemaal dezelfde maat: vijfenzestig bij vijftig cm. Hieruit spreekt een enorme consistentie die duidelijk maakt dat elk werk zijn eigen intrinsieke waarde heeft. Elke afzonderlijke tekening maakt echter ook deel uit van een strak uitgezet parcours van verkennen en aftasten. De composities ademen volop dit verkennen en aftasten, maar ogen anderzijds zeer compact en uitgewogen.

(...) Dat er een ontwikkeling in het werk van Van Es heeft plaatsgevonden is duidelijk. In 2000 begon hij met het maken van portretten. In het begin werkte hij alleen met potlood, volgde hij de contouren en de trekken van het gezicht nog betrekkelijk nauwgezet en centreerde hij de voorstelling netjes binnen het vlak. Wel was het beeld al opgebouwd uit talloze, los van elkaar staande, lijnen en lijntjes die zich in een beweeglijk spel constructief tot elkaar verhielden. Aan de grijze potloodtinten voegde hij soms een enkel kleuraccent toe. Vanaf het begin van 2001 gaat Van Es ook krijt als materiaal gebruiken. De combinatie van het potlood met het krijt geeft extra reliëf aan de voorstellingen. De tekeningen krijgen meer gelaagdheid, ze winnen aan complexiteit. De voorstelling is soms bladvullend, maar bevindt zich soms ook, op kleiner formaat, onder of boven in het vlak. De lijnvoering is losser en ook grilliger en het gebruik van zowel potlood als krijt genereert meer contrast en daardoor spanning binnen de tekening. Tevens wordt in het meer recente werk alleen de punt van het potlood gebruikt en wordt de zijkant van de punt meer buiten beschouwing gelaten.
Elk werk wordt zo een choreografie van in verschillende richtingen bewegende lijnen. Ze zijn wisselend dik of dun aangezet, verschillen in lengte en worden soms over elkaar geplaatst. Ook verschillen ze regelmatig van toon of kleur. De afwisseling van bruine, grijze of zwarte lijnen met rood, geel, blauw en groen verleent de tekeningen extra subtiliteit.

Bij een ontmoeting met werk van Van Es komt je beschouwing in feite steeds op losse schroeven te staan. De verschijning van een gezicht wordt in je waarneming steeds afgewisseld met het beeld van een 'landschap' vol lijnen, tonen en kleuren. Elk portret is eigenlijk een nieuwe verkenning van de plattegrond van een gezicht; een zoeken naar de essentie hierbinnen. Van Es is in zijn tekeningen niet op zoek naar een eindpunt. Ieder werk is, zoals hij zegt: 'een verinnerlijking van het 'landschap' om mij heen'. Deze uitspraak getuigt van een constant aftasten en zoeken. Een traject dat hoogstwaarschijnlijk niet snel afgesloten zal worden.

(...) Van Es gebruikt motieven (portret, stedelijk landschap) die voor hem direct onder handbereik liggen. Eigenlijk spelen ze een ondergeschikte rol binnen de getekende werelden die hij creëert. Ze vormen slechts aanleiding, net zoals potjes en kannetjes dat deden voor Giorgio Morandi. Morandi schilderde veel meer de ruimte om de attributen heen en deze vormen dan ook alleen maar een onderdeel van een unieke en zeer rijke beeldende wereld.
Van Es verinnerlijkt de 'landschappen' om zich heen. De tekentechniek is hem hier zeer behulpzaam bij doordat ze enerzijds gemakkelijk emotie geleidt en anderzijds het controlerende sterk in zich heeft. Zo ontstaan er kwetsbare beeldende werelden met een sterke innerlijke logica.

David Stroband (2003)